Chluba Warszawy

Dwie są w stolicy świątynie książki, które niektórzy odwiedzają często (studenci, naukowcy, dziennikarze), od czasu do czasu, lub wcale – oby takich, bywało jak najmniej. Pierwsza to Biblioteka Narodowa, a druga, jej młodsza (choć wcześniej powstała) siostra, Biblioteka Publiczna.

Biblioteka Narodowa, jedna z najważniejszych instytucji kultury w naszym kraju, powołana została 24 lutego 1928 roku. Historia jej sięga XVIII wieku, kiedy to w 732 r. biskup Andrzej Załuski ogłosił plany udostępnienia dla publiczności połączonych księgozbiorów swoich i swego brata, Andrzeja Chryzostoma. Biblioteka Rzeczypospolitej Załuskich, została otwarta w 1747 roku, jako jedna z pierwszych bibliotek narodowych na świecie. Po śmierci fundatorów instytucja przeszła na własność państwa , a w 1780 roku, Sejm przyznał jej prawo do egzemplarza obowiązkowego.

Burzliwe i tragiczne zbiory księgozbioru stały się symbolem strat, jakie polska kultura poniosła na przestrzeni dziejów. W 1794 roku, po klęsce insurekcji kościuszkowskiej liczące ponad 394 tys. woluminów zbiory zostały wywiezione do Petersburga. Podczas II wojny światowej część kolekcji uległa zniszczeniu już w 1939 roku, a dwa lata później zbiory przeniesiono do gmachu Biblioteki Ordynacji Krasińskich przy ul. Okólnik, gdzie spłonęły w październiku 1944 r. Bezcenne dla polskiej kultury kolekcje, w tym prawie 50 tys. rękopisów zostały bezpowrotnie stracone. Mimo katastrofalnych strat, Biblioteka Narodowa wznowiła działalność już w 1945 r. gromadząc to, co udało się ocalić, rewindykując księgozbiory rozproszone przez Niemców i przejmując kolekcje biblioteczne pozostawione bez opieki. Obecnie jej zbiory, nie tylko książkowe liczą ogółem 9,5 mln egzemplarzy. W ich skład wchodzą cenne kolekcje historyczne, m.in. z Biblioteki Ordynacji Zamojskiej, Biblioteki Ordynacji Krasińskich, Biblioteki Wilanowskiej Potockich i Branickich czy Archiwum Fredrów i Szembeków.

Obecny rok, rok jubileuszowy, ma dla instytucji znaczenie nie tylko symboliczne. Przeprowadzany jest właśnie generalny remont budynków bibliotecznych, który ma wpłynąć na poprawę ich estetyki i funkcjonalności. Dzięki wprowadzeniu ogromnej części opisów zbiorów do systemu komputerowego, możliwe stało się wreszcie składanie rewersów do czytelni za pośrednictwem Internetu.

Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy, została założona już w 1907 roku, z inicjatywy zawiązanego rok wcześniej, Towarzystwa Biblioteki Publicznej, w skład którego weszły takie osobistości, jak Stefan Żeromski, czy historyk, Władysław Smoleński. Zaczątek zbiorów stanowiła kolekcja Czytelni Naukowej, Jadwigi Dawidowej. Fundusze na rozwój instytucja czerpała ze składek członkowskich, a księgozbiory powiększały się dzięki licznym darom wydawców, księgarzy i osób prywatnych. W !914 r. biblioteka zyskała własną siedzibę przy ul. Koszykowej, gdzie funkcjonuje do dziś. W 1928 roku, członkowie TBP, przekazali bibliotekę wraz z majątkiem, samorządowi miasta. Od tej pory książnica otrzymywała stałe dotacje.

W 1939 roku, zbiory biblioteki liczyły 500 tys. woluminów, a w jej skład, oprócz Biblioteki Głównej, wchodziły też liczne placówki, w tym czytelnie dla dzieci i wypożyczalnia dla niewidomych. Niestety wojna brutalnie obeszła się z księgozbiorem – ponad połowa zasobów spłonęła, gdy Niemcy wycofując się z Warszawy, w styczniu 1945 roku, podpalili Budynek Biblioteki Głównej. Część najcenniejszych woluminów została wcześniej wywieziona do Niemiec. Mimo ogromnych strat, już w maju 1945 roku, Biblioteka wznowiła działalność, dążąc do odtworzenia i rozwoju księgozbioru. Pod koniec 2008 roku, w jej zbiorach znajdowało się około 1,4 mln książek i czasopism oraz map, rękopisów, płyt, kaset, rycin, fotografii etc.

Red. Andrzej Arkadiusz Pielka