Telefon Agnieszki Marciniak-Kostrzewy nie przestaje dzwonić. Od 25 lat pracuje w branży nieruchomości, pomagając Polakom w zakupie domów na południowym wybrzeżu Hiszpanii, ale ostatnie kilka miesięcy było „naprawdę szalone”. 

Istnieje wiele powodów, dla których ludzie mogliby zamienić wybrzeże Bałtyku na Morze Śródziemne. Ponad trzydzieści lat po upadku komunizmu Polacy są bogatsi niż kiedykolwiek wcześniej. Wiele osób, które rozpoczęły działalność gospodarczą na początku lat 90., planuje teraz przejść na emeryturę. A praca zdalna zapoczątkowana przez pandemię pozwoliła wielu osobom żyć bardziej bez korzeni i wybrać cieplejszy klimat.

Jednak kilku pośredników w handlu nieruchomościami powiedziało CNN, że ich klienci podają teraz inny powód: wojnę Rosji na Ukrainie i obawę, że konflikt może się rozprzestrzenić.

„Przeżyłam dwie fale szybko rosnącego zainteresowania zakupem nieruchomości. Pierwsza miała miejsce w lutym 2022 roku, zaraz po wybuchu wojny. Drugą od lutego 2024 r.” – powiedziała Marciniak-Kostrzewa. 

W ostatnich tygodniach nastroje uległy pogorszeniu, ponieważ Rosja stara się wykorzystać niedawne zdobycze na polu bitwy, testując słabe punkty na liniach frontu i bombardując ukraińskie miasta nalotami. Prezydent Wołodomyr Zełenski ostrzegł w tym tygodniu, że jeśli Kongres Stanów Zjednoczonych nie zatwierdzi pomocy wojskowej, Ukraina „przegra wojnę”.

A komentarze prominentnych osobistości z Zachodu wywołują zdenerwowanie w innych częściach wschodniej flanki Europy. Były prezydent USA Donald Trump w lutym powiedział, że będzie zachęcał Rosję, aby zrobiła „cokolwiek, do cholery, chce” z każdym członkiem NATO, który nie płaci należnych kwot. W zeszłym miesiącu polski premier Donald Tusk ostrzegł, że Europa znajduje się w „epoce przedwojennej”.

„Po wypowiedzi Trumpa i po wywiadzie z Tuskiem dostaliśmy telefony – nawet nie wiem ile – z pytaniami, czy w ciągu trzech dni mogą przyjechać i kupić nieruchomość oraz ile czasu zajmuje cała procedura odbioru kluczy” – dodał. – powiedział Marciniak-Kostrzewa.

Jak podaje Bizblog, w 2023 roku rekordowa liczba Polaków kupiła nieruchomości w Hiszpanii, pobijając rekord ustanowiony rok wcześniej.

Maria Ruiz Lopez, notariusz pracująca między Hiszpanią a Warszawą, stwierdziła, że popyt „niesamowicie rośnie” od początku roku.

„Bardzo często nasi klienci mówią nam, że kupują nieruchomości, bo boją się wojny, boją się Rosji, więc chcieliby mieć jakieś miejsce, gdzie w końcu mogliby wyjechać na szybko, jeśli jest taka potrzeba” – powiedziała.

Niektórzy kupują w lekkiej panice. Lopez powiedziała, że w zeszłym miesiącu klient kupił nieruchomość, ponieważ chciał uniknąć powołania do polskiego wojska. Marciniak-Kostrzewa wspomina innego, który pod wpływem obawy przed wybuchem wojny kupił w zeszłym miesiącu mieszkanie w Hiszpanii i poprosił o jego wynajęcie pod warunkiem szybkiego dostępu do niego w razie potrzeby. Kiedy wyjaśniła, że usunięcie lokatorów z nieruchomości wymaga czasu, klient odpowiedział: „OK, zostawmy je puste, na wypadek, gdyby coś się wydarzyło”.

Inni kupują z myślą o swoich inwestycjach. Dla Wiesława, emerytowanego Polaka po 70. roku życia, perspektywa zbliżającej się wojny do Polski to „czarny łabędź”: wydarzenie o niskim prawdopodobieństwie i dużym wpływie. Mimo to chce zabezpieczyć się na wszelką ewentualność.

„Kiedy usłyszałem historie o Ukraińcach, którzy w ciągu godziny byli zmuszeni do opuszczenia kraju, zabierając ze sobą cały dobytek, zdałem sobie sprawę, że cały mój majątek jest w Polsce” – powiedział Wiesław, który dla zachowania prywatności wolał podać tylko swoje imię. Nadal mieszka w Warszawie, ale kupił małą nieruchomość w Andaluzji na południu Hiszpanii. „Tak naprawdę przyczyną była wojna na Ukrainie”.

Ale większość, którzy są na tyle bogaci, że mogą sobie na to pozwolić kupuje tylko dla świętego spokoju – w ramach planu awaryjnego dla siebie. Inny polski nabywca, który pragnął zachować anonimowość w celu omówienia prywatnej transakcji, powiedział CNN, że wojna była „zdecydowanie głównym powodem podjęcia szybkiej decyzji o zakupie”. Będąc ojcem dwójki dzieci, powiedział „najważniejszą rzeczą” dla niego i jego żony jest to, że „wiemy, że mamy drugi dom, jeśli go potrzebujemy. Daje nam to ogromne poczucie komfortu.”

Szczególnym przypadkiem mogą być Polacy. Po postkomunistycznym „cudzie gospodarczym” więcej Polaków niż wcześniej może kupić drugie domy za granicą. A ze względu na granice z Ukrainą i Białorusią Polacy mogą czuć większą potrzebę tego.

Ale inne kraje Europy Wschodniej również kupują na Zachodzie. Liivia Illak rozpoczęła swoją działalność 20 lat temu, sprzedając głównie drogie hiszpańskie nieruchomości klientom z rodzinnej Estonii. Jednak w tym roku otrzymała więcej zapytań niż kiedykolwiek, a wielu jej klientów szuka mniejszych nieruchomości.

„Trzy miesiące temu zacząłem otrzymywać zamówienia na naprawdę małe mieszkania, ponieważ w Estonii ludzie nie chcą trzymać wszystkich jajek w jednym koszyku. Chcą po prostu coś tutaj zdobyć, więc jeśli sytuacja stanie się nieco poważniejsza, będą mieli dokąd przyjechać” – powiedziała Illak CNN.

„Oczywiście jesteśmy w NATO, ale muszę powiedzieć, że jest wielu ludzi, którzy naprawdę się boją” – powiedziała. Jak twierdzi, w tym roku pomogła także Litwinom w zakupie nieruchomości w Hiszpanii.

Gwałtowny wzrost popytu następuje w chwili, gdy Rosja nasila „wojnę nerwów”, tworząc obraz własnej nienaruszalności, podczas gdy Europa wydaje się wahać w kwestiach własnej obrony.

W Rosji uścisk władzy Putina jest silniejszy niż kiedykolwiek po przedłużeniu jego rządów o kolejne sześć lat w wyniku powszechnie zdyskredytowanych wyborów i śmierci działacza opozycji Aleksieja Nawalnego.

A za granicą Putin trzyma Europę w niepewności. Rakiety lecące w kierunku Ukrainy wdarły się w polską przestrzeń powietrzną. Oddziały białoruskie – na rozkaz Kremla – zgromadziły się na granicy Polski. Estonia ostrzegała przed atakami „wojny cieni” na jej ziemię. A na Litwie jeden z doradców Nawalnego został uderzony młotkiem – to sygnał, że nawet ojczyzna nie jest bezpieczna.

„Wygląda na to, że ludzie mają rację, ponieważ jeśli – nawet na poziomie nieruchomości – mamy osoby uzasadniające swoje wybory dotyczące stylu życia i decyzji o opuszczeniu kraju lub regionu, ponieważ obawiają się, że może wybuchnąć III Wojna Światowa albo może nastąpić nuklearny holokaust, albo wjechać mogą rosyjskie czołgi, to pod wieloma względami już są zwycięzcami” – Liivia powiedziała CNN.