Problem nadwagi i otyłości związany jest z podwzgórzem mózgowym, które steruje apetytem i predyspozycjami wagowymi ciała. Naukowcy zaczynają rozumieć, dlaczego trwały spadek wagi jest tak trudny i nierzadko nawet nieosiągalny. Wiąże się to z uszkodzeniem części mózgu, zaangażowanej w kontrolowanie wagi człowieka.

Jeżeli osoby otyłe nauczą się powstrzymywać apetyt i unikać przejadania się, przejdą przy tym do zdrowej diety i rozpoczną wykonywanie aktywności fizycznej, stracą na wadze. Jednakże wszystkie utracone kilogramy często wracają ze zdwojoną masą. Powodem nie jest brak silnej woli, ale uszkodzenie komórek mózgu lub neuronów w podwzgórzy mózgowym, czyli struktur związanych z kontrolą funkcji organizmu, w tym apetytu i masy ciała. Mówiąc w skrócie, otyłość ma negatywny wpływ na wspomniany obszar mózgu.

Otyłość a zapalenie podwzgórza mózgowego

Pogląd, że uszkodzenie mózgu może odgrywać ważną rolą w kwestii problemów z odpowiednią masą ciała nie jest nowatorskie. Zgodnie z oświadczeniem Michaela Schwartza z Centrum Leczenia Cukrzycy i Otyłości na Uniwersytecie Waszyngtońskim w Seattle, pierwsze obserwacje związane z teorią były poczynione już kilka lat wstecz.

Naukowcy wiedzą już od ponad pięciu lat w jakim stanie znajduje się podwzgórze u borykających się z nadwagą ssaków, w tym także ludzi. Wykazuje ono typowy stan zapalny i typową reakcję obronną na potencjalne szkody.

Badacze pod kierownictwem Schwartza, mieli za zadanie określić jaką rolę odgrywa podwzgórze w problemie nadwagi i otyłości w ogóle. Motywem przewodnim badań była seria pytań: Czy kondycja podwzgórza jest efektem bycia otyłym, czy jest stanem stałym i typowym dla osób mających pewne obciążenia genetyczne? Co konkretnie wywołuje zaobserwowany stan zapalny i czy jest to bezpośrednim wynikiem otyłości, czy jest jedynie powiązane z predyspozycjami organizmu do nadwagi?

Podczas doświadczenia prowadzonego na myszach laboratoryjnych, które były na diecie wysokotłuszczowej, zespół badawczy Schwartza dokonał znaczącego odkrycia. „Byliśmy zaszokowani, że zapalenie podwzgórza pojawiło się w ciągu 24 godzin od wprowadzenia diety z wysoką zawartością tłuszczu. To ewidentny dowód na to, że styl żywienia ma wpływ na kondycję naszego mózgu”.

Naukowcy odkryli także dowody na silne i szybkie reagowanie układu neurotyczno-ochronnego, w momencie gdy komórki zostawały aktywowane do naprawy uszkodzonych neuronów. Obserwacje na myszach były prowadzone przez 9 miesięcy, w ciągu których dieta nie była zmieniana. Efekt zapalny był neutralizowany, jednak po pewnym czasie wracał.

„Nasze badania dowiodły, że aspekt otyłości jest niebezpieczny dla ludzkiego mózgu i jednocześnie pokazały, że walka z nadwagą nie należy do prostych ze względów strukturalno- biologicznych. W momencie, gdy dana osoba raz wpadnie w problem nadmiernej masy ciała, później spotyka się z trudnościami likwidacji jej efektów, gdyż ośrodek odpowiadający za apetyt oraz kontrolowanie wagi jest uszkodzony. Oczywiście uszkodzenie to nie jest permanentne, może zaniknąć, jednak komórki mają pamięć własną i osoba, która skutecznie poradziła sobie z otyłością, może mieć problemy z kontrolowaniem własnego apetytu i masy ciała w późniejszym cyklu życia”.

Przejadanie się efektem stanu mózgu

Inne badania wiążące problem z otyłości z funkcjonowaniem mózgu prowadził doktor Antonio Convit z Mangone Medical Center na Uniwersytecie Nowojorskim. Według jego obserwacji, otyłe dzieci, borykające się równocześnie z cukrzycą typu II, wykazują problemy poznawcze, związane z uwagą i pamięcią. Jak dowiodły badania pod kierownictwem Schwartza, otyłość jest powiązana z chronicznym, lecz niezbyt silnym układowym stanem zapalnym w mózgu. Mając na uwadze to odkrycie, amerykańsko- francuski zespół badawczy dokonał kolejnych badań, podczas których wykorzystano rezonans magnetyczny do zestawienia ze sobą skanów mózgu 44 otyłych lub cierpiących na nadwagę osób z 19 zdjęciami mózgu osób szczupłych, o podobnych cechach wiekowych oraz narodowościowych.

Obiektem badań była objętość hipokampa i bocznej oraz przyśrodkowej kory przedczołowej. Ponadto, określano poziom fibrogenu osocza. Okazało się, że u badanych osób z nadwagą w części mózgu odpowiedzialnej za regulację odżywiania, znajdowało się więcej wody, a element związany z kontrolą impulsów i jedzenia (kora okołooczodołowa) miał mniejsza objętość. Oznacza to, że znajduje się w tym obszarze mniej neuronów lub, że uległy skurczeniu.

Badania pozwoliły na wyprowadzenie wniosków, mówiących, że przejadanie wywołuje pewne zmiany w mózgu, które kolei zwiększają prawdopodobieństwo pogłębiania się problemu z nadwagą i otyłością, tym samym utrudniając zrzucenie masy ciała.

Podatność na choroby mózgu

Osoby cierpiące na nadwagę i otyłość są zdecydowanie bardziej podatne i narażone na Alzheimera oraz inne choroby atakujące mózg. W ogólnym opisie, mózg człowieka otyłego wygląda o 16 lat starzej od mózgu osoby szczupłej, będącej w tym samym wieku.

Profesor Paul Thompson z Uniwersytetu Kalifornijskiego, wraz ze swoim zespołem badawczym, przeanalizował mózgi 94 starszych osób. Wśród nich znajdowały się osoby otyłe, mające problem z nadwagą, a także ludzie z optymalną masą ciała.

Okazuje się, że wśród osób otyłych ujawnia się problem poważnej degeneracji mózgu:

- grupa ludzi z nadwagą – ich mózg wygląda o 8 lat starzej, niż mózg szczupłych rówieśników;

- grupa ludzi z otyłością – ich mózg wygląda o 16 lat starzej, niż mózg szczupłych rówieśników.

Ponadto, osoby otyłe mają o 8% mniej tkanki mózgowej. Największe straty odnotowano w płacie czołowym oraz skroniowym. „8% może wydawać się niewielką liczbą, jednak w kwestii tkanki mózgowej, jest poważną stratą. Przez taki stan rzeczy, istotnie wzrasta ryzyko zachorowania na Alzheimera, a także inne choroby skupiające się na atakowaniu mózgu”.